Katholieker kan niet: 30 vreemde Antilliaanse voornamen uit de heiligenkalender

Een goed katholiek geeft zijn kind een naam met de heiligenkalender in de hand. Normaal kies je dan gewoon de voornaam van de heilige die vermeld staat op of rond de geboortedatum van je kind, maar op de Nederlandse Antillen doen ze het vaak wat anders.

De Sint-Willibrorduskerk op Curaçao (foto: Mjhagen, CC A 3.0 U)

Bisschop en martelaar

Antilliaanse katholieken kijken ook in de heiligenkalender, doorgaans de Spaanstalige Almanaque de Bristol, maar nemen geregeld letterlijk over wat er bij een datum vermeld staat. Een kind dat is geboren op 24 juni, de feestdag van de geboorte van Johannes de Doper, heet dan niet gewoon Juan, maar voluit Natividad de San Juan Bautista, letterlijk “Geboorte van Sint-Jan de Doper”. Zo staat het immers in de almanak.

Deze manier van naamgeving resulteert in voornamen als de volgende:

1. Adam y Senen Martires (Curaçao 1839): Abdon en Senen martelaren
2. Armando Rafael Antonio de Jesus Maria y Hosé (Curaçao 1874): Armand Rafaël Antonius van Jezus Maria en Jozef
3. Asencion de la Cruz (Aruba 1876): Hemelvaart van het Kruis
4. Circuncision (Aruba 1908): Besnijdenis
5. Clement Papa y Martir (Curaçao 1876): Clemens paus en martelaar
6. Francisco Carracilo y San Saturnino (Curaçao 1873): Franciscus Caracciolo en Sint-Saturninus
7. Girigorie Papa i Doctor (Curaçao 1873): Gregorius paus en kerkleraar
8. Helena Emperatriz (Curaçao 1909): Helena keizerin
9. Heriberto Obispo y Confesor (Curaçao 1846): Heribert bisschop en belijder
10. Invencia de la Santa Cruz (Aruba 1890): Vondst van het Heilig Kruis
11. José Thomas del Rosario de la Chiquinquira (Curaçao 1898): Jozef Thomas van de Rozenkrans van Chiquinquirá
12. Josephita Esposa del Señor (Curaçao 1893): Josephita Vrouw van de Heer
13. Leocadia Virgen y Marti (Curaçao 1872): Leocadia maagd en martelares
14. Mateo Apostel y Evangelista (Curaçao 1849): Matteüs apostel en evangelist
15. Narcisso Obispo y Martir (Curaçao 1847): Narcissus bisschop en martelaar
16. Natividad de San Juan Bautista (Curaçao 1905): Geboorte van Sint-Jan de Doper
17. Norberta Obispo-y-Fundador (Curaçao 1887): Norberta bisschop en oprichter
18. Nuestra Señor del Pilar (Curaçao 1835): Onze Lieve Vrouw van de Pilaar
19. Nuestra Señora de los Angeles (Curaçao 1864): Onze Lieve Vrouw der Engelen
20. San Antonino de Florencia Obispo Carmelita (Curaçao 1883): Sint-Antoninus van Florence bisschop karmeliet
21. San Ildefonso Arzobispo y Santa Emerenciana (Curaçao 1837): Sint-Ildefonsus aartsbisschop en Sint-Emerentiana
22. San Romulo Obispo y Martir (Curaçao 1871): Sint-Romulus bisschop en martelaar
23. Santa Rita de Casia y Quiteria y Julita (Curaçao 1881): Sint-Rita van Casia en Quiteria en Julita
24. Santa Zacarias i Santa Isabel (Curaçao 1871): Sint-Zacharias en Sint-Elisabeth
    
25. Sara Maria del Perpetuo Socorro (Curaçao 1903): Sara Maria van de Altijddurende Bijstand
26. Silvester Papa y Confesor (Curaçao 1901): Silvester paus en belijder
27. Teresa de Jesus Virgen y fundadoro (Curaçao 1878): Theresia van Jezus maagd en oprichtster
28. Teresa del Jesus de la Trinidad (Curaçao 1887): Theresia van Jezus van de Drievuldigheid
29. Todos los Santos (Bonaire 1888): Allerheiligen
30. Virginia Maria de las Angustias del corazon de Jesus (Curaçao 1865): Virginia Maria van Smarten van het Hart van Jezus

(De vele spelfouten kan ik niet goed verklaren. Wellicht schreven Nederlandse ambtenaren van de burgerlijke stand de namen op het gehoor op, konden de ouders nauwelijks schrijven of gaat het om invloed uit het Papiaments.)

De kruisvinding door keizerin Helena (Turijn-Milaan-Getijdenboek, 15e eeuw, toegeschreven aan Jan van Eyck). Inspiratie voor de Antiliaanse voornamen Invencia de la Santa Cruz en Helena Emperatriz.

Geestige vergissingen?

De traditionele verklaring voor deze manier van naamgeving is de gebrekkige ontwikkeling van de bevolking. A. Huizinga citeert in zijn bekende Encyclopedie van voornamen (1957) een zekere pater Latour:

Door de geringe ontwikkeling van de bevolking in vroeger dagen, nam men soms namen, die geen persoonsnamen zijn, zoals: Martir (martelaar), Obispo (bisschop), e.d. Men zag die woorden in de almanak achter de naam van een heilige staan en meende, dat het ook een naam was.

In de Amigoe di Curaçao van 29 maart 1947 vinden we een soortgelijke uitleg:

Ietwat geestig doen de vergissingen aan, die men maakt bij het geven van heiligennamen. Zoals bekend, is dé methode om een naam voor het kind te zoeken, dat men de Bristol kalender opslaat. Maar niet iedereen is zodanig thuis in de termen van de hagiobiografie, dat hij titels en soortnamen van eigennamen kan onderscheiden.

Het gevolg is, dat bijvoegingen als Bisschop, Paus, Aartsengel, Heilige, Martelaar en Belijder dienst gaan doen als voornamen. Men ontmoet op Bonaire; Celestino Papa, Leon Papa, Federico Pontifex, Genaro Obispo, Gabriël Archangel, Santyi Nicasia, Pedro Martyr, Antonio Confessor, Felipo Neris, Bergamo.

Een naam als Narcisso Obispo y Martir zou dus zijn gegeven door onwetende ouders die de woorden “obispo” en “martir” niet kennen. Ik kan me dat niet goed voorstellen.

Ten eerste is kennis van het Spaans op Aruba, Bonaire en Curaçao traditioneel wijd verbreid. Ten tweede luiden de woorden “bisschop”, “martelaar” en “paus” in het Papiaments, de algemene omgangstaal daar, net als in het Spaans obispo, martir, en papa. Dat de ouders deze woorden niet gekend hebben, lijkt me dus erg stug.

Ten derde komen soortgelijke namen ook in andere landen voor. Bij het zoeken naar Antilliaanse voornamen vond ik ook nog een in Venezuela geboren Josefa Maria de Cervelion de Jesus Joaquin i Ana (Josefa Maria van Cervelló van Jezus, Joachim en Anna). Dichter bij huis vinden we in de Spaanse koninklijke familie doopnamen als Todos los Santos (Allerheiligen) en Luis Rey de Francia (Lodewijk koning van Frankrijk). Ook bij Duitse katholieken, en dan vooral bij de adel, zie je wel namen als Franz von Assisi, Karl der Große en et omnes sancti. Bepaald geen teken van een “geringe ontwikkeling” dus!