Asterix en Obelix vieren vandaag hun 54e verjaardag. Ik heb al heel lang geen album meer opengeslagen, maar laatst viel me op dat sommige personages tegenwoordig een andere naam hebben dan vroeger: Abraracourcix en Assurancetourix heten nu Heroïx en Kakofonix.
Wat blijft, is dat de meeste namen eindigen op -ix, een verwijzingen naar bekende echte Galliërs als Vercingetorix, Dumnorix en Ambiorix (in een album van Suske & Wiske Lambiorix).
Lionel Royer: Vercingetorix gooit zijn wapens voor de voeten van Caesar (1899)
Dat geeft de namen in de strip een typisch Gallisch tintje, maar in het Nederlands kennen we zulke namen ook. Het Gallische achtervoegsel –rix is hetzelfde als het Nederlandse -rik in Diederik, Frederik en Hendrik. Ook die namen eindigden ooit op -rix. Diederik was rond het begin van de jaartelling, in het Oergermaans, þeudarīks of Theudarix.
Rix en rik zijn verwant aan het Latijnse rex: koning. Diederik betekent ‘volkskoning’ en Vercingetorix is ‘koning van de machtige strijders’. Een andere prominente Galliër, Orgetorix, had een wel heel stoere naam. Orgetorix betekent ‘koning van de moordenaars’.
jos zegt
Heel erg jammer, die naamsveranderingen in de Nederlandse Asterix-albums!
Maarten van der Meer zegt
Ik moet er ook aan wennen, maar anderzijds is de grap van Abraracourcix en Assurancetourix voor de meeste Nederlandse lezers niet te begrijpen. Het ligt dus wel voor hand deze namen te vertalen (zoals met de meeste andere namen altijd al gebeurde) zodat ze ook in het Nederlands een woordgrap bevatten.
Max zegt
Waarom zeggen we niet Diederikx? Wat is er gebeurd met de S?
Maarten van der Meer zegt
De s in Þeudarīks is een naamvalsuitgang, erg vergelijkbaar met het Latijn (rex is eigenlijk regs). Met de teloorgang van het oude naamvalssysteem is die uitgang verdwenen.
Nominatief: *Þeudorīks
Vocatief: *Þeudarīk
Accusatief: *Þeudarīkų
Genitief: *Þeudarīkiz
Datief: *Þeudarīki
Instrumentalis: *Þeudarīkē
Maarten van der Meer zegt
Je hebt gelijk, gecorrigeerd!
Paula zegt
Hallo Maarten, Auxiliatrix voornaam zonder verklaring op meertens.knaw.nl, raadsel waar vandaan?
Maarten van der Meer zegt
Maria Auxiliatrix Christianorum = Maria, hulp der christenen.
Xandra zegt
Amatrix bestond vroeger wel is nog wel vermeld in databank meertens, geen uitleg helaas.
Maarten van der Meer zegt
Amatrix is liefhebster (vrouwelijke vorm van amator, Frans amateur). Misschien ook een Maria-naam?
Jesse zegt
“Ik hoef niks”. Daarnaast zit er natuurlijk “hoef” in, van hoefsmid en hoefijzer.