Whimpysinger – De Moraatz – Neutebeum – Nittikson – Surdie Finnis – Te Wigchel – Kiekertak – Taas Daamde. Het werk van F. Bordewijk (1884-1965) staat bekend om de zonderlinge achternamen van veel personages. Op school leerde ik dat deze namen echt bestaan en dat Bordewijk ze vond in het adresboek van Rotterdam. Maar klopt dat eigenlijk wel?
F. Bordewijk
Ik heb de proef op de som genomen en ben van 33 achternamen uit de boeken Bint, Blokken en Karakter nagegaan of ze voorkomen in de Nederlandse Familienamenbank (1947 en 2007) en op de genealogische sites Genlias en Digitale Stamboom. Als een naam niet in een van deze databanken is te vinden, kun je aannemen dat hij in de negentiende en twintigste eeuw niet in Nederland voorkwam.
De onderzochte namen
Bint, Bolmikolke, De Gankelaar, De Marcas, De Moraatz, Dreverhaven, Fléau, Glüschaint, Heiligenleven, Katadreuffe, Keska, Kiekertak, Klotterbooke, Kret, Neutebeum, Nittikson, Peert, Punselie, Remigius, Rentenstein, Schattenkeinder, Steijd, Stroomkoning, Surdie Finnis, Taas Daamde, Talp, Tannenhof, Te George, Te Wigchel, Tekalopte, Ten Hompel, Van der Karbargenbok, Voorzanger, Whimpysinger, Ypsilinti
Het resultaat: De enige namen die in de Familienamenbank voorkomen zijn De Marcas, Kret, Punselie, Remigius en Voorzanger. Daarnaast vond ik in Genlias en de Digitale Stamboom nog: Bint, Peert en Ten Hompel.
25 van de 33 namen heb ik niet teruggevonden. Deze namen komen dus niet voor en daarmee is de mythe dat Bordewijk ze in het adresboek had gevonden wel ontzenuwd.
Hoe kwam hij dan aan zijn namen? De meeste lijken puur vanwege de klank te zijn gekozen. Andere zijn gekozen vanwege de betekenis (Fléau betekent “vlegel”) en weer andere zijn verbasteringen van bestaande namen. Zo komen Neutebeum en Te Wigchel niet voor, maar Neuteboom en Wigchel wel. Hetzelfde geldt voor Ypsilinti. Geen bestaande naam, maar Ypsilanti is een bekende Griekse adellijke familie.
Ten slotte de naam Klotterbooke. Deze kwam in Bordewijks tijd al lang niet meer voor, maar heeft wel bestaan. In de achttiende eeuw liep er in Nederland een zekere Kasper Klotterbooke rond. Deze naam is dus niet verzonnen, maar Bordewijk kan hem onmogelijk in een adres- of telefoonboek hebben gevonden.
Jeroen van Leeuwen zegt
De namen van Bordewijk:
Weliswaar bestond Klotterbooke ten tijde van Bordewijk niet meer, maar Clotterbooke Patijn wél!
Maarten van der Meer zegt
Dank voor de aanvulling! Dan had hij het wellicht daarvandaan.
Stan Hollaardt zegt
Ik weet ’t nog zo net niet. Even gegoogled; kom ik toch de naam van de Goudse predikant De Moraatz tegen. Weliswaar 18e eeuw, maar zou dat geslacht met hem uitgestorven zijn?
Trouwens, in België stuit ik op de naam Ludo de Moraatz.
Ik zou toch nog eens wat andere bronnen raadplegen om met zekerheid te kunnen vaststellen: Bordewijk verzon die namen.
Groet,
Stan
Maarten van der Meer zegt
Ik zal ze allemaal nog eens goed doornemen, dank voor je reactie!
Irina zegt
Wij hadden een buurvrouw die Remigius heette (Haarlem, eind jaren 50)
Maarten van der Meer zegt
Dank voor de toevoeging!
Aad Bron zegt
ad Glüschaint: Piz Glüschaint is a mountain of the Bernina Range (Alps), on the border between Italy and Switzerland. It lies between the Val Roseg (Graubünden) and the Val Malenco (Lombardy).
Elly Kamp zegt
Ik heb er zelfs een boekje over geschreven: Schaduw, Stemming en Stil Water: Bordewijk en de Haagse straatnamen. Oosterbeek, Bosbespers, 1989 (onder de auteursnaam: Elly Beukenhorst-Kamp). In een kleine oplage (150), nog wel antiquarisch te krijgen (en aanwezig in een aantal biblotheken). Daarin ook alle namen die het niet gehaald hebben, zoals Schaduw etc. Ik heb niet specifiek onderzoek gedaan naar de herkomst van de familienamen die hij gebruikt, maar de conclusie dat hij de meeste verzon, lijkt me ook wat te snel genomen. Bordewijk las heel veel en had een ijzeren geheugen, vooral voor bizarre namen. Een tic, zoals hij het zelf noemde. Maar natuurlijk ook heel veel fantasie.
H. Stam zegt
Ik zou het verontrustend vonden als Bordewijk het merendeel van de namen verzonnen zou hebben. Ik beleef al decennia veel plezier aan die namen en aan het idee dat ze echt bestaan. Er zijn ook wel meer vreemde achternamen (Gigengack, Schachtschabel). Leuk om te verzamelen.