Deze zes namen gaat de nieuwe paus níet kiezen

Het aftreden van paus Benedictus XVI wekte bij mij vooral nieuwsgierigheid naar de naam die zijn opvolger zal kiezen. Pius, Gregorius en Johannes lijken me goede kanshebbers, maar er zijn ook namen die de nieuwe paus hoogstwaarschijnlijk níet zal gebruiken. Ik zet er hier zes op een rijtje.

Caravaggio: De kruisiging van de apostel Petrus (1600-1601)

Petrus

De katholieke kerk beschouwt de apostel Petrus (ca. 33-67) als de allereerste paus. Hij zou bisschop van Rome zijn geweest tot hij werd gekruisigd, naar verluidt ondersteboven omdat hij niet dezelfde dood wilde sterven als Jezus.

Petrus is een van de belangrijkste figuren uit het christendom, maar zijn naam is sindsdien door geen enkele paus meer gedragen. Verschillende pausen die van zichzelf Petrus heetten, hebben bij hun aantreden bewust een nieuwe naam gekozen. De eerste was Johannes XIV (983-984), die de naam Petrus II vermeed om zichzelf niet met de apostel te vergelijken. Sergius IV (1009-1012) heette oorspronkelijk Piet Varkenssnuit (Pietro Buccaporci) en wilde misschien gewoon eens en voor altijd van zijn rare naam af zijn.

Behalve eerbied is er nog een goede reden om niet de naam Petrus II te kiezen. De heilige Malachias (1094-1148) voorspelde in zijn bekende Profetie van de pausen dat Petrus II de allerlaatste paus zal zijn, die in een tijd van grote vervolging, waarin Rome wordt verwoest, zijn schapen leidt en het Laatste Oordeel inluidt. Daar zit natuurlijk niemand op te wachten.

Sixtus

Waar we ook niet op zitten te wachten, maar om een heel andere reden, is een nieuwe Sixtus. Deze Latijnse naam, die letterlijk ‘de zesde’ betekent, is tot nu toe door vijf pausen gedragen. Of eigenlijk door twee, want de eerste drie Sixtussen heetten Xystus, maar de namen zijn in de loop der eeuwen door elkaar gehaald en de officiële pauslijst noemt ze nu allemaal Sixtus.

Mocht de nieuwe kerkleider deze naam kiezen, dan wordt hij Sixtus VI, ‘de zesde de zesde’. Dat is wat vreemd en in verschillende talen bovendien een tongbreker. Sixtus VI is in het Latijn Sixtus Sextus, in het Italiaans Sisto Sesto en in het Engels Sixtus the Sixth. Reden genoeg om de naam te vermijden.

Soter

Paus Soter (166-174) staat goed bekend, maar zijn naam is Grieks voor ‘verlosser’ of ‘heiland’. Nu heeft de kerk daar op zich niets op tegen – denk maar aan het in Italië en Spanje algemeen gebruikelijke Salvatore of Salvador met dezelfde betekenis – maar een paus die zichzelf tot verlosser uitroept heeft het wel erg hoog in de bol.

Jean-Paul Laurens: Paus Formosus en Stefanus VII [tegenwoordig VI] (1870).

Formosus

Eén paus heeft de naam Formosus (891-896) gedragen. Deze naam betekent ‘de welgevormde’ of ‘de knappe’ of, vrij naar Jacobse en Van Es, ‘prettyboy’. Een weinig gepaste naam voor een kerkvorst.

Daar komt nog bij dat Formosus het slachtoffer werd van de beruchte kadaversynode. Paus Stefanus VI (896-897) liet in 897 zijn lijk opgraven en als paus opdirken om hem postuum te kunnen berechten.

Stefanus liet drie vingers van Formosus’ rechterhand afhakken en hem vervolgens opnieuw begraven, maar later bedacht hij zich. Formosus werd weer opgegraven en in de Tiber gesmeten. Een monnik viste hem uit het water en uiteindelijk gaf paus Theodorus II (897) Formosus een waardige laatste rustplaats in de Sint-Pieter. Eind goed al goed voor Formosus, maar niet voor Stefanus. Hij werd in de gevangenis gewurgd.

Alexander

Wie Alexander hoort, denkt Borgia. De naam van Alexander VI (1492-1503) alias Rodrigo Borgia is synoniem geworden met nepotisme, intrige, moord, incest en meer van dat fraais. Hij zou onder meer een kind hebben verwekt bij zijn eigen dochter, de al even beruchte Lucrezia Borgia.

Er hebben na Alexander VI nog twee pausen geregeerd die dezelfde naam droegen, maar zij waren weinig memorabel en hebben de herinnering aan Borgia niet doen verbleken. In de wereldwijd succesvolle tv-serie The Borgias, waarvan binnenkort seizoen drie begint, worden de strapatsen van Alexander en zijn kliek breed uitgemeten.

Innocentius

De reputatie van Alexanders voorganger Innocentius VIII (1484-1492) is niet veel beter. De naam zelf, die ‘de onschuldige’ betekent, is in het licht van de recente misbruikschandalen op zichzelf natuurlijk al weinig gepast, maar Innocentius VIII is ook nog een van de beruchtste pausen uit de geschiedenis.

Hij was de aanjager van de grote heksenvervolgingen in Duitsland en vriend van grootinquisiteur Tomás de Torquemada, die in Spanje te keer ging tegen joden en moslims en duizenden mensen liet verbranden. Laten we maar hopen dat de nieuwe paus hém niet als voorbeeld ziet.

Update 13 maart: De nieuwe paus heeft inderdaad niet een van deze zes namen gekozen. Hij gaat voortaan door het leven als paus Franciscus.