In de politiek wordt al jaren gesproken over een verbod op huwelijken tussen neef en nicht. Voorlopig mag het nog, maar hoe is dat wettelijk eigenlijk geregeld? Met welke familieleden mag je wel en niet trouwen?
Anton Mussert: getrouwd met zijn tante
Het Burgerlijk Wetboek bepaalt in artikel 1:41 dat het verboden is te trouwen met:
- iemand van wie je afstamt (je ouders of grootouders);
- iemand die van jou afstamt (je kinderen of kleinkinderen);
- je broer of zus.
Het verbod geldt ook voor adoptieouders en -kinderen. Je mag dus niet trouwen met je adoptiemoeder en ook niet met het geadopteerde kind van een van je eigen kinderen.
Een huwelijk met je adoptiebroer of -zus is in bepaalde gevallen wel toegestaan. Als daar “gewichtige redenen” voor bestaan kan de minister van Justitie ontheffing van dit verbod verlenen.
Voor 1970 was de wet strenger. Naast de hierboven genoemde beperkingen verbood het oude Burgerlijk Wetboek (artikel 1:88) ook nog huwelijken:
- met je zwager of schoonzus;
- met je oom/tante of oudoom/oudtante.
Ook voor dit verbod kon dispensatie worden verleend. Een bekend geval is Anton Mussert, die in 1917 toestemming kreeg om te trouwen met zijn tante Maria Witlam. Dat was uitzonderlijk, maar huwelijken tussen zwager en schoonzus waren naar mijn ervaring niet zeldzaam. Het was niet ongebruikelijk dat een weduwnaar hertrouwde met de zus van zijn vrouw. Kennelijk moest daarvoor steeds dispensatie worden verleend.
De meeste genealogen zullen kunnen beamen dat ook huwelijken tussen neef en nicht veel voorkwamen. In veel dorpsgemeenschappen had men waarschijnlijk ook weinig keus.
Yvette Hoitink zegt
Inderdaad was voor die zwagerhuwelijken steeds dispensatie nodig. Mijn overgrootvader hertrouwde bijvoorbeeld met de zus van zijn eerste vrouw en daar heb ik netjes een Koninklijk Besluit van gevonden. De verwijzing naar zo’n Koninklijk Besluit vind je in de huwelijksbijlagen. Het KB zelf kun je opvragen bij het Nationaal Archief. Zie het Informatieblad ‘op zoek naar koninklijke besluiten’.
Maarten van der Meer zegt
Dank voor je toelichting! Ik ga eens zo’n KB opzoeken.
Wordt de dispensatie in het KB ook nog gemotiveerd of gaat het om een soort standaardtekst? Ik ben namelijk wel benieuwd welke “gewichtige redenen” men zoal aanvoerde.
Yvette Hoitink zegt
Volgens mij werd zo’n dispensatie redelijk klakkeloos toegekend, wat ook de reden was om dit in de jaren 70 op te heffen. De dispensatie van mijn overgrootouders staat op hun genealogiepagina. Het KB verwijst naar een rapport van de minister van Justitie, maar dat rapport heb ik nog nooit ingezien. Ga ik binnenkort eens achteraan 🙂
Yvette Hoitink zegt
Volgens mij werd zo’n dispensatie voor zwagerhuwelijken vrij klakkeloos verleend, vandaar dat dat later ook werd afgeschaft. Van mijn overgrootouders staat hun KB op hun genealogiepagina. Erin wordt verwezen naar een rapport van de minister van Justitie, maar dat heb ik nog nooit ingezien. Ga ik eens doen 🙂
Maarten van der Meer zegt
Het KB zelf is inderdaad weinig informatief, als ik het zo zie. Zo’n rapport van de minister van Justitie zou dan weer wel erg interessant zijn, of beter: de papieren waarop het rapport is gebaseerd. Ik neem aan dat het aanstaande bruidspaar een brief aan Justitie moest sturen met een verzoek voor dispensatie. Zouden die bewaard zijn gebleven?
Gerard Lemmens zegt
Waarom moesten Rooms Katholieken wel Huwelijks Dispensatie aanvragen via hun plaatselijke pastoor aan de desbetreffende Bisschop en Protestanten hoefden dat niet te doen ??
Wanneer is dat ingesteld in de katholieken kerk ?? Heel vaak werd dat echter omzeild door zwangerschap , dan liet de pastoor hen wel trouwen.
Ergens was het een goede instelling want het weerhield inteelt. Alhoewel ik geloof dat het vaak omzeild ook werd door financiele gave aan Rome ??! Ik zie echter in sommige streken in Nederland en Duitsland dat 3 e en 4e graads huwelijken heel vaak dispensatie kregen alhoewel de redenen door de pastoors genoemd vaak dubieus lijken. Is Huwelijks dispensatie nog steeds van kracht in de R.K. kerk ??
Gerard Lemmens
Maarten van der Meer zegt
Volgens het Wikipedia-artikel Catholic marriage: