Lezer Willem Kossen stuurde mij een overzicht van het gezin van zijn voorouders Pieter Klaasz Kossen en Sijtje Nobel met de vraag: wat is er met de namen van hun kinderen aan de hand?
Was Jerenome Kossen vernoemd naar de heilige Hiëronymus? (Albrecht Dürer, 1521)
Laten we eerst de namen eens bekijken. Wat valt je op aan het volgende rijtje?
- Klaas Kossen, geboren Wieringerwaard 9 maart 1834
- Aldert Nobel Kossen, geboren Zijpe 28 april 1835
- Martje Kossen, geboren Zijpe 17 april 1837
- Arie Kossen, geboren Zijpe 9 mei 1839
- Elisabeth Kossen, geboren Zijpe 2 september 1841
- Elisabeth Kossen, geboren Zijpe 12 oktober 1842
- Pieter Kossen, geboren Zijpe 12 oktober 1842
- Sijtje Kossen, geboren Zijpe 25 februari 1845
- Marianna Kossen, geboren Zijpe 2 maart 1847
- Jerenome Kossen, geboren Zijpe 24 september 1849
- Victoria Kossen, geboren Zijpe 24 maart 1851
- Vitus Valerius Kossen, geboren Zijpe 12 februari 1853
- Dionitius Dominicus Kossen, geboren Schagen 17 mei 1855
- Gottlieb Emmanuel Kossen, geboren Schagen 1 oktober 1862
Traditiebreuk
De eerste negen kinderen zijn keurig volgens de traditie vernoemd. Klaas en Aldert Nobel naar de opa’s, Martje en beide Elisabeths naar de oma’s, Arie naar een oom, Pieter naar zijn vader en Sijtje naar een tante.
Het tiende kind krijgt echter de naam Marianna, die tot dan toe in de familie niet voorkwam en in Nederland ook bepaald niet gangbaar was. Dat geldt eveneens voor de namen van de volgende kinderen, Jerenome, Victoria, Vitus Valerius, Dionitius Dominicus en Gottlieb Emmanuel.
Katholiek, luthers, gewoon leuk?
Hielden Pieter en Sijtje op met vernoemen omdat de familieleden op waren? Nee, volgens dit overzicht waren er nog wel wat ooms en tantes over. Wat was dan de reden voor deze breuk in de naamgeving?
De nieuwe namen doen nogal katholiek aan, al waren het ook voor katholieken geen voor de hand liggende keuzen. Hebben Pieter en Sijtje, van huis uit hervormd, zich wellicht tot het katholicisme bekeerd en hebben ze sindsdien strikt de heiligenkalender gevolgd?
Een aanwijzing voor dat laatste heb ik niet gevonden. Jerenome is, wanneer we zijn buitengewoon zeldzame naam als een variant van Hiëronymus beschouwen, een paar dagen voor zijn “naamdag” (30 september) geboren, maar voor de andere kinderen geldt dat niet en ik kan de namen ook niet direct aan bepaalde heiligen koppelen.
Het jongste kind Gottlieb Emmanuel heeft bovendien helemaal geen katholieke naam, maar een typisch lutherse. De katholieke hypothese is dus niet erg waarschijnlijk.
Misschien moeten we er niet te veel achter zoeken en kozen Pieter en Sijtje, nadat de belangrijkste familieleden waren vernoemd, gewoon namen die ze leuk vonden. De vraag blijft dan waar ze hun inspiratie vandaan haalden. Ik weet het niet. Heeft iemand een idee?
Irma Lommen - Salden says
Leuke theorieën allemaal 🙂
Zou toch graag de doopgetuigen willen weten bij deze kinderen.
Nog steeds niemand in de buurt geweest?
Melle vd Heide says
Je noemt in je stuk: vernoemd naar ooms en tantes. Wellicht is dat in de praktijk het geval, maar in Nederland vernoemen we toch vaker naar directe voorouders. Vanzelfsprekend vaak dezelfde namen als die de ooms en tantes dragen.
Het volgende is vaak van toepassing:
1e zoon: vaders vader
2e zoon: moeders vader
3e zoon: vaders vader zijn vader
etc
1e dochter: moeders moeder
2e dochter: vaders moeder
3e dochter: moeders moeder haar moeder
etc.
Vooral RK families gingen hiermee door tot in generaties. De namen van ooms en tantes zijn op deze manier vaak verbonden aan die van hun neven/nichten, waarvan weer dankbaar gebruik werd gemaakt bij het uitzoeken van de doopgetuige.
Maarten van der Meer says
Hoi Melle,
Er werd wel degelijk naar ooms en tantes vernoemd, niet naar voorouders (behalve dan de grootouders en eventueel de ouders zelf). Vaak kenden mensen de namen van voorouders ook helemaal niet. In de praktijk kwam het echter vaak op hetzelfde neer:
De oudste zoon werd vernoemd naar de opa van vaderskant, de tweede naar de opa van moederskant en de derde naar de oudste broer van de vader. Die oudste broer van de vader heette natuurlijk (tenzij vader zelf de oudste was) naar zíjn opa en zo kreeg het kind de naam van de overgrootvader. Maar het betrof géén vernoeming naar de overgrootvader, maar naar de oom.
Een klein schemaatje:
1. Pieter I
1.1. Hendrik
1.2. Nicolaas I
1.2.1. Pieter II
1.2.2. Johannes
1.2.2.1. Nicolaas II
1.2.2.2. Frederik
1.2.2.3. Pieter III
De vet gemarkeerde namen komen uit de familie van vaderskant. Pieter III draagt dus dezelfde naam als zijn overgrootvader Pieter I, maar is vernóemd naar zijn oom Pieter II, de oudste broer van zijn vader.
Zie ook het boekje De traditie der voornamen van Klaes Sierksma, waarin vernoemingsgewoonten uit heel Nederland staan beschreven.
Groet,
Maarten
Maarten van der Meer says
@Mima van Rijswijk: Dat is een aardige suggestie. Ik vraag me dan wel zou: had de vermeende ‘weldoener’ dan zo’n rare naam?
Melle vd Heide says
Als het vernoemen afstamt van de Germaanse traditie om voorouders hun ziel te bewaren, dan kun je natuurlijk beide theorien hierop loslaten, maar in feite komt het op hetzelfde neer. Maar als ik de ziel van mijn voorvaderen moest bewaren, zou ik eerder denken aan een voorvader dan aan mijn oom…
Maarten van der Meer says
Het bewaren van de ziel; van de voorvaderen is wel het oorspronkelijke principe, maar dat is al snel losgelaten. Een dergelijke reïncarnatiegedachte is ook onchristelijk. Bovendien zouden er als je daarin gelooft niet meerdere kinderen naar dezelfde persoon kunnen worden genoemd en dat gebeurde natuurlijk massaal wél.
Sandra says
Ik vraag me nu af of ik familie ben van Arie Kossen. Mijn opa heette zo, Arie Kossen geboren op 15 november 1919. Ik vraag me af wat de achtergrond is van mijn familie.
Melle vd Heide says
Sandra,
Er is genoeg te vinden over Kossens. Bijvoorbeeld op kossen.eu. Je zult wel je overgrootvader zijn naam even moeten opzoeken, want over je opa is niets te vinden, ook niet via google.
http://kossen.eu/indilist.php?surname=KOSSEN&falpha=A
Groet,
Melle